ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ

                                                                                                    του Γρηγόρη Εδιρνέλη*

Η συγγραφή του παρόντος υπήρξε απότοκο προϊόν των τελευταίων εξελίξεων στο καυτό προσφυγικό πρόβλημα που ταλανίζει την χώρα και τους Έλληνες πολίτες, πολλώ δε μάλλον από την στιγμή που αφορά και την ευρύτερη περιοχή του Δήμου μας. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες, είναι μακροσκελές αφού για να αποδοθεί πλήρως και με ακρίβεια το μέγεθος του προβλήματος γίνονται αναφορές σε έγκυρες πηγές που αποκαλύπτουν ολοκληρωμένα την ιστορική αναδρομή των προσφυγικών ροών ανά εποχή και την αντιμετώπιση τους από την τότε κοινωνία και τις δομές της.

-Ο Ελύτης έγραψε: «Βλέπεις, είπε, είναι οι Άλλοι/και δε γίνεται Αυτοί χωρίς Εσένα/ και δε γίνεται µ’ Αυτούς χωρίς Εσύ/ Βλέπεις, είπε, είναι οι Άλλοι …» 
Ο ελλειπτικός λόγος του βραβευμένου με νομπέλ λογοτεχνίας Οδυσσέα Ελύτη δείχνει πόσο αναγκαίος, μας είναι ο Άλλος. Ανοίγει δρόμους για αυτογνωσία. Όσο πιο οικείος και αποδεκτός γίνεται ο Άλλος, όσο πιο πολύ κατανοώ τους άλλους, τόσο πιο πολύ κατανοώ τον εαυτό μου.  Προεκτείνοντας, η θέση και φυσιογνωμία ατόμων και λαών καθορίστηκε όχι από εσωτερικά  και αδιάβατα σύνορα αλλά από αλλεπάλληλα μεταναστευτικά ρεύματα, μείξεις και αλληλεπιδράσεις διαφορετικών πολιτισμών και τρόπων ζωής.

Μετά τον Ελύτη ας περάσουμε σε αξιόπιστες πηγές της γλώσσας μας, για να διερευνήσουμε την λέξη ξενοφοβία: Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη: Ξενοφοβία (από το "ξένος" + "φόβος"), Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια:  Ξενοφοβία είναι το αίσθημα φόβου ή και αποστροφής προς τους ξένους. Ξενοφοβικό χαρακτηρίζουμε έναν άνθρωπο όταν είναι επιφυλακτικός ή αντιπαθεί κάτι ή κάποιον που δεν είναι δικό του. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν οι ξένοι δεν ανήκουν στην ίδια εθνικότητα, θρησκεία κ.α.  Η ξενοφοβία προκαλεί ρατσιστική συμπεριφορά.

Στην Ευρώπη σήμερα, παράλληλα με το κύμα ξενοφοβίας, ξεδιπλώνεται και ένα μαζικό κίνημα οργής για τις ρατσιστικές φρικαλεότητες της Ευρώπης-φρούριο, τους πνιγμούς στο Αιγαίο και την Μεσόγειο των εκατοντάδων μικρών Αϊλάν, τους θανάτους από ασφυξία σε φορτηγά όπως στην Αυστρία, το αστυνομικό κυνηγητό μανάδων με παιδιά στην αγκαλιά που προσπαθούσαν να διασχίσουν τα σύνορα πέφτοντας πάνω σε φράχτες και στις μπότες πάνοπλων αστυνομικών.

Όμως φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας εκδηλώνονται σήμερα και στην χώρα μας κατά των ταλαίπωρων αυτών υπάρξεων σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό, έντεχνα ή άκομψα μεταμφιεσμένα ή και ωμά στην σκληρότερη των περιπτώσεων.  Δυστυχώς παρόμοιες καταστάσεις έχουν επαναληφθεί και στο πρόσφατο παρελθόν αλλά με θύματα αυτή τη φορά ομοεθνείς μας πρόσφυγες από τον Πόντο και την Μικρά Ασία.

Παρακάτω παραθέτω αποσπάσματα για συγκρίσεις και αναστοχασμό, από το πρώτο μέρος του βιβλίου «Η αντιμετώπιση των προσφύγων» και από το κεφάλαιο Πρόσφυγες του ’22 στη «μητέρα - πατρίδα». Συμπεριλαμβάνονται στο  βιβλίο:   Γιώργος Κόκκινος – Βλάσης Αγτζίδης – Έλλη Λεμονίδου, «Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης» Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη, εκδ. Ταξιδευτής, 2010, Αθήνα.

 ….. «Ο αρχικός εκνευρισμός που ένοιωσαν οι ντόπιοι για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής πήρε σύντομα τη μορφή εχθρότητας. Η ρατσιστική συμπεριφορά κατά των προσφύγων θα αποτελέσει γενικευμένη κοινωνική συμπεριφορά, τόσο των ελλαδιτών Ελλήνων, όσο και των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων που κατοικούσαν τότε στην Ελλάδα. Δεν θα υπάρξουν σημαντικές εκδηλώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης. «Η βρισιά ΄΄τουρκόσπορος΄΄ μαζί με σωρό ανάλογες βρισιές, όπως ΄΄σκατοουγλούδες΄΄, ΄΄παληοαούτηδες΄΄ κ.λπ. ήταν στην ημερήσια διάταξη, από ανώτερα και κατώτερα κυβερνητικά όργανα…».  Το συναίσθημα αυτό περιγράφεται από τον Π. Κανελλόπουλο: «Μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, που από το 1915 είχε διχασθεί δεν αντίκρυσε τους πρόσφυγες με συμπάθεια, όταν τα αδυσώπητα κύματα της ιστορίας τους έριξαν πάνω στους βράχους της Ελλάδας. Δεν υπήρξε συμπάθεια, δεν υπήρξε απάθεια, υπήρξε αντιπάθεια.». Για τους ίδιους τους πρόσφυγες, η επαφή με τους γηγενείς υπήρξε ένα τραυματικό πολιτισμικό σοκ.

Με την έναρξη της ανταλλαγής των πληθυσμών, ως απόρροια της συνθήκης της Λωζάννης, θα αρχίσει η ολοκλήρωση της μετακίνησης. Στα λοιμοκαθαρτήρια της Μακρονήσου, του Αγίου Γεωργίου Σαλαμίνας, του Καραμπουρνού στη Θεσσαλονίκη, στο Βίδο, γνωστό και ως «νησί του θανάτου» στην Κέρκυρα και αλλού θα επαναληφθούν οι σκηνές του 1920. Χιλιάδες εξαθλιωμένοι πρόσφυγες θα χάσουν τη ζωή τους στον προθάλαμο της «μητέρας-πατρίδας». Ο Κώστας Γαβριηλίδης θα γράψει: «Γεμάτη από στερήσεις η ζωή. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καμιά. Δουλειά δεν υπήρχε πουθενά. Ζώα και γεωργικά εργαλεία για να επιδοθούμε στην καλλιέργεια δεν είχαμε… Περάσαμε μια ζωή δραματική. Ο κόσμος λιποθυμούσε από την πείνα. Τα παιδιά μας είχαν μείνει πετσί και κόκαλο…».

Ο Οδ. Λαμψίδης υπολογίζει ότι από το 1,5 εκατομμύριο προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής  οι Πόντιοι πρόσφυγες από τον Πόντο, τον Καύκασο και τη Νότια Ρωσία που  ήρθαν στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 400.000. Καθ’ όλη την πρώτη περίοδο εγκατάστασης η θνησιμότητα ήταν πολύ μεγάλη. Αυξήθηκε επίσης κατά πολύ το ποσοστό αυτοκτονιών. Η R. Hirschon εκτιμά ότι αντιστοιχούσαν τρεις θάνατοι σε μια γέννηση. Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής (Ίωνες, Πόντιοι, Καππαδόκες, Ανατολικοθρακιώτες) που εγκαθίστανται στις πόλεις, κατοικούν σε ειδικούς συνοικισμούς που ανεγείρονται με φτηνά υλικά και παρέχουν στοιχειώδεις συνθήκες διαμονής. Ειδικά στο λεκανοπέδιο θα συμβεί ο πρώτος μεγάλος κοινωνικός διαχωρισμός που θα απεικονιστεί και στο γεωγραφικό χάρτη. Οι πρόσφυγες θα εγκατασταθούν κυρίως στις γειτονιές του Πειραιά, στις περιφερειακές συνοικίες της Αθήνας  και σε κάποιους οικισμούς που θα δημιουργηθούν στην Αττική (Άγιος Στέφανος, Κρυονέρι). Οι ντόπιοι θα αποσυρθούν στις δικές τους γειτονιές και συνοικίες. Η αντιπροσφυγική στάση της συντηρητικής παράταξης θα διατηρηθεί για αρκετά χρόνια μετά την Καταστροφή.

Έξι χρόνια μετά, θα υπάρχουν κείμενα με τα οποία επιζητούσαν τον «εξαγνισμό της πρωτεύουσας», τον διαχωρισμό των «καθαρόαιμων Ελλήνων» από τους «Τουρκόσπορους». Παράδειγμα της αντιπροσφυγικής υστερίας που διακατείχε τότε τους φιλομοναρχικούς πολίτες ήταν τα συνθήματα που ακούστηκαν στις 9 Νοεμβρίου 1923 στο συλλαλητήριο των μοναρχικών στις στήλες του Ολυμπίου Διός, όπου το χαρακτηριστικότερο ήταν: «Φωτιά στους τουρκόσπορους πρόσφυγες». Η στάση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στον αμαθή «αυτόχθονα» λαό που φανατίζεται από τους  επιτήδειους μοναρχικούς πολιτικούς, αλλά χαρακτηρίζει και τη διανόηση του ελλαδικού Βασιλείου. Χαρακτηριστικές είναι οι εξάρσεις του Γεωργίου Βλάχου στην εφημερίδα «Καθημερινή», ο οποίος ακόμη και το 1928 αποκαλεί τους πρόσφυγες ως «προσφυγική αγέλη». Ο Νίκος Κρανιωτάκης, φιλομοναρχικός εκδότης του Πρωινού Τύπου, θα απαιτήσει το 1933, στην εφημερίδα του, να επιβληθεί στους πρόσφυγες να φορέσουν κίτρινα περιβραχιόνια για να τους διακρίνουν και να τους αποφεύγουν οι γηγενείς Έλληνες. Ενώ ο βουλευτής Σπετσών Περικλής Μπουρμπούλης θα πει το 1934 στους πρόσφυγες βουλευτές ότι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης «είναι πιο Ρωμιοί από σας». Χαρακτηριστική της νοοτροπίας της ηγετικής τάξης των μοναρχικών αποτελεί το παρακάτω απόσπασμα: «Συμπονούμεν και συμπαθούμεν τους πρόσφυγας ως ανθρώπους και αδελφούς δυστυχήσαντας και παθόντας, αλλά δεν τους θέλομεν ούτε ως ψηφοφόρους, ούτε ως εκλογείς, ούτε ως εκλεξίμους, ούτε ως πολίτας δικαιουμένους να κυβερνήσουν την Ελλάδα». Οικογενειάρχες, επιχειρηματίες, ολόκληρες οικογένειες που στην πατρίδα τους ήταν κάποιοι, είχαν τις δουλειές τα σπίτια και τις ζωές τους, απέπλευσαν σε μια «πατρίδα» που τους υποδέχτηκαν σαν σκουπίδια. Οι γυναίκες έγιναν οι παστρικιές. Οι άντρες δούλευαν ως οι τελευταίοι εργάτες …….

Επανερχόμενοι στο σήμερα, γενεές μετά, ορισμένοι απόγονοι των αποθανόντων πλέον προσφύγων αντιμετωπίζουν τους σημερινούς πρόσφυγες με τον ίδιο τρόπο. Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την δημιουργία κέντρου μετεγκατάστασης προσφύγων (relocation camp), δηλαδή, προσωρινού σταθμού εγκατάστασης 2-3 ημερών με σκοπό την προώθησή τους στην ευρωπαϊκή χώρα της  επιθυμίας τους και όχι hotspot, δηλαδή κέντρο ταυτοποίησης και διαχωρισμού προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, στο στρατόπεδο Αναγνωστοπούλου σε περιοχή του Δήμου Δέλτα πλησίον των ορίων του Δήμου Ωραιοκάστρου, αναπτύσσεται μια ρητορική έωλης επιχειρηματολογίας, μια τακτική δηλαδή του τύπου «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ».

Αυτό προκύπτει από τις δηλώσεις των Δημάρχων Δέλτα κ. Φωτόπουλου και  Ωραιοκάστρου κ. Γαβότση, που δημοσιεύτηκαν στον τύπο τις τελευταίες ημέρες, στις οποίες εμφανίζονται αμφότεροι να «νοιάζονται» για τους δυστυχείς αυτούς ανθρώπους και τις συνθήκες διαβίωσης τους.

Παράλληλα να «επιθεωρούν τον ανωτέρω προτεινόμενο χώρο και ως επαΐοντες να τον κρίνουν ακατάλληλο για ανθρώπους». Επιπρόσθετα ο κ. Γαβότσης προτείνει καμιά δεκαριά άλλες τοποθεσίες (ανάμεσά τους και δύο πρώην στρατόπεδα στην δημοτική κοινότητα Πενταλόφου του Δήμου Ωραιοκάστρου;;!!!!) για τη δημιουργία κέντρου φιλοξενίας και να επιμεριστούν όλοι οι Δήμοι το πρόβλημα αυτό, παραγνωρίζοντας εσκεμμένα την αντικειμενική αδυναμία να ανακαινιστούν άμεσα όλοι αυτοί οι χώροι, να καλυφθούν με ανάλογο προσωπικό, να φυλαχθούν, κ.λ.π. αλλά και να προωθηθούν οι πρόσφυγες με ταχείες διαδικασίες στη χώρα που επιθυμούν να εγκατασταθούν στη Βόρεια Ευρώπη. 

Από την άλλη όμως για να μην κινδυνεύσουν να χαρακτηριστούν απροκάλυπτα ξενοφοβικοί ή αλιείς ξενοφοβικών ψήφων, έφτασαν στο σημείο να αντιπροτείνουν ως κατάλληλο τόπο προσωρινής φιλοξενίας (αυτοί που «ανησυχούν» για την κατάσταση του πρώην στρατοπέδου Αναγνωστοπούλου) το χώρο των παλιών σφαγείων και βυρσοδεψείων στην περιοχή του Θερμαϊκού, όπου κανείς άνθρωπος δεν μπορεί καν να τον πλησιάσει λόγω της αφόρητης δυσοσμίας. Οι προαναφερόμενοι «αλληλέγγυοι» αυτοί τοπικοί άρχοντες παραβλέπουν την έλλειψη στοιχειωδών υποδομών, εγκαταστάσεων, κ.λ.π. στην περιοχή αλλά και την μεγάλη χρονική διάρκεια δημιουργίας έστω στοιχειωδών υποδομών στο χώρο αυτό. Ψιλά γράμματα όμως αυτά. Αρκεί να μετατοπιστεί το πρόβλημα αλλού. «Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί,……….

Ατυχώς για τον δήμαρχο κ. Γαβότση, οι λέξεις του προδίδουν την πραγματική πρόθεση και την οπτική του για τους πρόσφυγες – θύματα του πολέμου και αποκαλύπτουν αυτά που  δεν ομολογεί δημόσια. Αναφέρει λοιπόν:

«….Δεν αποδεχόμαστε τη λήψη αποφάσεων από πλευράς κυβέρνησης ερήμην των Ο.Τ.Α.», τονίζει χαρακτηριστικά ο δήμαρχος Ωραιοκάστρου. Το Ωραιόκαστρο, πόλη σήμερα – χωριό χθες – δημιουργήθηκε και οικίστηκε από πρόσφυγες ποντιακής καταγωγής. Ως εκ τούτου έχουμε μια ιδιαίτερη ευαισθησία στο προσφυγικό ζήτημα. Και είμαστε μπροστάρηδες σε κάθε μάχη ενάντια στο ρατσισμό και την ξενοφοβία. Είμαστε πρόθυμοι να αναλάβουμε το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση της ίσης κατανομής βαρών κι ευθυνών. Το προσφυγικό δεν είναι θέμα τοπικό, πολύ περισσότερο αποκλειστικά εθνικό. Είναι θέμα πανευρωπαϊκό και παραπέρα παγκόσμιο. Και με γνώμονα αυτή την παραδοχή θα πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης για την αντιμετώπισή του κι όχι με απειλές περί εξόδου της χώρας μας απ’ τη συνθήκη Σένγκεν», συνεχίζει η επιστολή.  Και καταλήγει: «Η δυτική Θεσσαλονίκη είναι ήδη βεβαρημένη με κάθε είδους ρυπογόνες κι επιβλαβείς δραστηριότητες (διϋλιστήριο, βιολογικός καθαρισμός, ΧΥΤΑ, ΤΙΤΑΝ ενώ η Βιομηχανική Περιοχή παρουσιάζει εικόνα ερήμωσης κλπ). Είναι καιρός πλέον όλοι να αναλάβουν ισομερώς κάθε νέα επιβάρυνση».

ΝΕΑ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ !! λοιπόν, στην ήδη βεβαρημένη δυτική Θεσσαλονίκη με κάθε είδους ρυπογόνες και επιβλαβείς δραστηριότητες, κατά τον κ. Δήμαρχο αποτελεί η μετεγκατάσταση των ανθρώπινων αυτών υπάρξεων, που κυνηγημένοι από πολέμους εγκαταλείπουν οικογενειακώς τις πατρικές τους εστίες, την εργασία και τις περιουσίες τους, επιζητώντας απλώς να σώσουν τις ζωές τους. Δεν θα γίνει «χαβούζα» η δυτική Θεσσαλονίκη λέει σε άλλη τηλεοπτική του δήλωση.

Να εγκαταστήσουν το κέντρο φιλοξενίας των προσφύγων στα ανατολικά αναφωνεί σε δήλωση του ο έτερος Καπαδόκης κ. Φωτόπουλος. Κι έτσι το μπαλάκι του πινγκ – πονγκ (βλ. πρόσφυγες) μεταφέρεται σε άλλο γήπεδο, π.χ. πρόταση για τα Λουτρά Θέρμης. Να μην το διανοηθούν κραυγάζει ο έτερος δημοτικός άρχων της περιοχής κ. Παπαδόπουλος. Έχει νηπιαγωγείο και κατοικημένη περιοχή κοντά.

Στο πυρ το εξώτερον λοιπόν οι κατατρεγμένοι αυτοί περαστικοί άνθρωποι, τα θύματα του πολέμου και των διωγμών. Κάποιοι ακραίοι νοσταλγοί του ναζισμού, το πήγαν ακόμη παραπέρα. Στις βραχονησίδες, στις βραχονησίδες ….. εκεί που έστελναν για «διακοπές» τους πολιτικούς τους αντιπάλους τα δικτατορικά καθεστώτα Μεταξά και Παπαδόπουλου.

Και η παραπληροφόρηση από παντού σύμμεικτη με υστερίες και συκοφαντίες καλά κρατεί. Λαθρομετανάστες, τρομοκράτες, εγκληματίες, βιαστές, κλέφτες, κ.ά είναι μόνο λίγα από τα τρομοευφυήματα που συνοδεύουν τους πρόσφυγες. Κανείς όμως δεν μπαίνει στο κόπο να ομολογήσει, πως κανείς από τους 900.000 πρόσφυγες που πέρασαν από την χώρα μας, δεν έχει κατηγορηθεί για οποιαδήποτε παράνομη πράξη κατά των Ελλήνων πολιτών και της περιουσίας τους. Πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι  η πλειονότητα των προσφύγων είναι μέσου ή και ανώτερου μορφωτικού επιπέδου. Ακόμη και στο Δήμο Ειδομένης, που συνωστίζονται καθημερινά στην αναμονή για την Β. Ευρώπη χιλιάδες πρόσφυγες δεν έχει παρουσιαστεί κρούσμα παραβατικότητας ενώ ο τοπικός πληθυσμός τους συμπαραστέκεται υλικά και ηθικά.

Προς τι λοιπόν ο φόβος και ο τρόμος; Τα κέντρα φιλοξενίας (relocation camps) που παραχωρεί ο στρατός, θα είναι ανοιχτού τύπου αλλά φρουρούμενα και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας αναλαμβάνει την έγκαιρη παράδοση, τη λειτουργία και τη στελέχωση τους χωρίς καμία επιβάρυνση των Δήμων, πλην της αποκομιδής των απορριμμάτων που θα αναλάβει (αζημίως) ο Δήμος Δέλτα.

Από την άλλη, εάν επικρατήσουν οι ακραίες ξενοφοβικές φωνές και τακτικές και παρέλθει άπρακτη η 18^η του Φλεβάρη 2016 χωρίς την λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας τότε κινδυνεύει η χώρα με άμεση αποβολή από την συνθήκη Σέγκεν, κλείσιμο των συνόρων με τη FYROM και τον εγκλωβισμό στη χώρα των συνεχών και ολοένα αυξανόμενων προσφυγικών ροών από την Ανατολή.

Τότε, (οι «ανησουχούντες» σήμερα για την ασφάλεια τους) θα επιζητούν επιτακτικά την λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων για να υπάρχει έλεγχος, σταθερός χώρος διαμονής τους, υγειονομική περίθαλψη και κάθε είδους παροχή φροντίδας και όχι ανεξέλεγκτη τυχαία περιπλάνηση τους σε πόλεις και χωριά.

Κλείνοντας, κρίνεται απαραίτητο να υπενθυμίσουμε, μέσα στον ορυμαγδό των ημερών μας, την διαφορά τριών δόκιμων όρων, αυτών του πρόσφυγα, του μετανάστη και του εξόριστου καθώς και ενός αδόκιμου όρου, του λαθρομετανάστη.

Ο ορισμός του πρόσφυγα, όπως διατυπώνεται στην Διακήρυξη της Γενεύης του 1951 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και όπως αναθεωρήθηκε από το εν ισχύ Πρωτόκολλο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ κατά το έτος 1967 είναι: «Το πρόσωπο που συνεπεία γεγονότων και δεδικαιολογημένου φόβου διώξεως ευρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας έχει την υπηκοότητα». Την Διακήρυξη αυτή έχουν υπογράψει 116 κράτη παγκοσμίως, μεταξύ των οποίων και όλα τα ευρωπαϊκά που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε). Το πώς καθορίζεται το πότε ένας άνθρωπος υπάγεται στην κατηγορία αυτή και άρα θεωρείται πρόσφυγας και αποκτά τα αντίστοιχα δικαιώματα, εξαρτάται από συγκεκριμένες λεπτομέρειες, που αφορούν κατά κύριο λόγο στην ερμηνεία των όρων «φόβος» και «δεδικαιολογημένος» που συμπεριλαμβάνονται στον ορισμό και που είναι δύσκολο να αποδοθούν αντικειμενικά, πλην βεβαίως της εμπόλεμης κατάστασης.

Η κύρια διαφοροποίηση γίνεται μεταξύ των προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών, για τους οποίους η Ύπατη Αρμοστεία εξηγεί πως είναι «πρόσωπα που για λόγους διαφορετικούς από εκείνους που αναφέρονται στον ορισμό του πρόσφυγα εγκαταλείπουν οικειοθελώς τη χώρα τους με σκοπό να εγκατασταθούν αλλού». Από τη στιγμή που ένας άνθρωπος χαρακτηρίζεται πρόσφυγας, τότε δικαιούται αμέσως ένα ειδικό διαβατήριο, το διαβατήριο Nansen, με το οποίο έχει το δικαίωμα να ταξιδέψει ελεύθερα και νόμιμα σε κάθε μια από τις 116 χώρες παγκοσμίως που έχουν υπογράψει την προαναφερόμενη Διακήρυξη του ΟΗΕ.
Ο ΟΗΕ μάλιστα αναφέρει ειδικά πως από τη στιγμή που πιστοποιείται ως πρόσφυγας, τότε είναι υπό την αιγίδα και την απόλυτη προστασία του Οργανισμού.

Ο όρος «εξόριστος» φέρνει θετικούς συνειρμούς αλλά έπεσε στην αχρηστία μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Περιγράφει κάποιον που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του αλλά σκοπεύει κάποτε να επιστρέψει. 

Ο πιο αμφιλεγόμενος είναι ο όρος «λαθρομετανάστης». Ο Ντον Φλιν, διευθυντής του Κέντρου Δικαιωμάτων των Μεταναστών στη Βρετανία, τον θεωρεί επικίνδυνο. «Είναι προτιμότερο να λέμε "παράτυπος μετανάστης" ή "μετανάστης χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα" γιατί τα επίθετα "λαθραίος" ή "παράνομος" συνδέουν κάποιον με εγκληματική συμπεριφορά».  

Ο ΟΗΕ και το Ευρωκοινοβούλιο έχουν ζητήσει να πάψουμε να χρησιμοποιούμε τους όρους «λαθρομετανάστης» και «παράνομος μετανάστης». Το 2013 το ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press και η εφημερίδα «Los Angeles Times» ζήτησαν από τους συντάκτες τους να πάψουν να τους χρησιμοποιούν για να περιγράψουν κάποιον χωρίς έγκυρη βίζα.

Συνοψίζοντας, οι κοινωνίες δεν κινδυνεύουν από τα θύματα των πολέμων αλλά από το Φασισμό και το Ρατσισμό, που αποτελούν τους πρώτους εχθρούς της ανθρώπινης ζωής.

*Ο Γρηγόρης Εδιρνέλης είναι δικηγόρος και δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης, επικεφαλής της ΔΚΠΩ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΑΝΑΤΡΟΠΗ