Γνώρισε τον εαυτό σου.

Κείμενο κας Έφης Λιάγκουρα Καθηγήτριας.

    

Το αρχαίο γνωμικό ‘Γνώθι σαυτόν’ που είναι γραμμένο στο ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς, σημαίνει γνώρισε τον εαυτό σου και αποδίδεται σε πολλούς φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας, καθώς και στον φιλόσοφο Σωκράτη (470-399 π.Χ.), ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή και το έργο του στην αναζήτηση της εντιμότητας και της αρετής, με βάση το ‘Γνώθι σαυτόν’.

       Με το γνωμικό αυτό, εννοούσαν όλοι, ότι ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίσει τον εαυτό  του, δηλαδή να διαπιστώσει τί άσχημα και τί καλά χαρακτηριστικά διαθέτει, για να μάθει ποιος πραγματικά είναι. Από ‘κει και πέρα, να πάρει τη μεγάλη απόφαση – και να την τηρήσει – ό,τι άσχημο χαρακτηριστικό έχει, να το διορθώσει με έρευνα, με παραδείγματα από τη ζωή και προπαντός με την καλοσύνη, που είναι έμφυτη μέσα μας, και να ρυθμίσει τις σχέσεις του και την συμπεριφορά του.

       Φυσικά, ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν αλλάζει τόσο εύκολα και τόσο γρήγορα. Με  την ενδοσκόπηση όμως στον εαυτό μας, πετυχαίνουμε την αυτογνωσία σε μεγάλο βαθμό, γιατί αυτή είναι που μας βοηθάει να γνωρίσουμε τα δυνατά και τα αδύνατά μας σημεία, ώστε να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να τα χρησιμοποιούμε σαν βήματα στο δρόμο της βελτίωσής μας. Όταν από τα λάθη μας γνωρίζουμε τι να μην κάνουμε, αυτό μας βοηθάει να προσδιορίσουμε τι πρέπει να κάνουμε. Έτσι, με τη βελτίωση του εαυτού μας, θα λειτουργούμε στη ζωή μας σωστά και θα είμαστε ωφέλιμοι όχι μόνο στον εαυτό μας, αλλά και στους άλλους. Ακόμη, ελέγχοντας και διορθώνοντας συνήθειες και στόχους, θα αισθανόμαστε ελεύθεροι, όπως συμπεραίνουμε και από το γνωμικό του Πυθαγόρα (570-500 π.Χ.), ότι ‘Ουδείς ελεύθερος εαυτού μη κρατών’, δηλαδή κανείς δεν είναι ελεύθερος αν δεν εξουσιάζει τον εαυτό του.

       Στη βελτίωση του εαυτού μας, βοηθάει πολύ το οικογενειακό παράδειγμα, που είναι σωστό και δίκαιο, όταν βγαίνει από την αφοσίωση και την συνεχή προσφορά της σωστής μάνας σ’ όλα τα μέλη της οικογένειας.

       Μας δίνει δύναμη στην προσπάθειά μας και η καλή διατροφή, ο ύπνος και η ωραία μουσική, και παίζουν σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στη νοητική μας κατάσταση – κατά τον Πυθαγόρα, πάλι – γι’ αυτό οι οπαδοί του, εκτός του ότι φρόντιζαν τη δίαιτά τους, το βράδυ πριν κοιμηθούν άκουγαν μουσική.

       Στο περιβάλλον μας (γείτονες, φίλοι, συγγενείς), υπάρχουν – όπως είναι φυσικό – εγωιστές, νευρικοί, αγενείς κλπ, αλλά και σωστοί άνθρωποι, οι οποίοι με την ευγένεια και την καλοσύνη τους, με αισθήματα αγάπης και συμπόνιας προς τον συνάνθρωπο – όταν αυτός την έχει ανάγκη – αποτελούν για όλους παράδειγμα προς μίμηση και το καλό παράδειγμα είναι ένας πετυχημένος τρόπος για μάθηση.

       Τέλειος άνθρωπος, ασφαλώς, δεν γίνεται κανείς. Εκτιμάται όμως και είναι σεβαστός, εκείνος που προσπαθεί να γίνει καλύτερος και με αξιοπρέπεια κατευθύνει τη ζωή του.

     

       Ένα άλλο βήμα για τη βελτίωσή μας, θα είναι όταν, με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, μάθουμε να καταπολεμούμε και τις όποιες στενοχώριες, για ό,τι άσχημο μας συμβαίνει, και αυτό θα είναι το πρώτο βήμα για την κατανίκηση των συνεπειών του, γιατί η πίστη στον εαυτό μας, βοηθάει να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής με θάρρος και τόλμη. Επιπλέον, αντιγράφοντας τις καλές συνήθειες καλών ανθρώπων, με τους οποίους έχουμε σχέση, αλλά και από εκλεκτά βιβλία που διαβάζουμε, από κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και άλλες τέχνες ακόμη, θα κάνουμε βήματα μπροστά και θα γινόμαστε συνεχώς καλύτεροι.

       Θα το καταλάβουμε αυτό και από το πώς μας συμπεριφέρονται οι φίλοι και οι γνωστοί μας. Αν μας φέρονται με σεβασμό, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για μια θετική σχέση φίλων και συγγενών, σημαίνει ότι πράγματι γίναμε καλύτεροι. Θα νιώσουμε τότε χαρά και ικανοποίηση, για την επιτυχία της προσπάθειάς μας, και σίγουρα θα είμαστε χρήσιμοι στον κόσμο που ζούμε. Με αισθήματα φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης, θα βοηθάμε ευχαρίστως – όπως και όσο μπορούμε – όποιον χρειάζεται την συμπαράστασή μας και η χαρά μας, η χαρά της προσφοράς, θα είναι πιο μεγάλη κι από τη χαρά εκείνου, που την είχε ανάγκη.

                                                      Προσέξτε αυτό το ποίημα

Να φανεί στο παράθυρό της προσμένω

η αγάπη μου, σαν άστρο φωτεινό

Αλλά μένει έρμο εκείνο και κλεισμένο

και μ’ αφήνει έρμο εμένα και πονώ

Ξάφνου ακούω μεσ’ στης νύχτας το σκοτάδι

ενός γέρου διακονιάρη τη φωνή,

Μια φωνή με βογγητό, σαν απ’ τον Άδη:

‘Λεημοσύνη, λεημοσύνη Χριστιανοί’

Τον πόνεσε το γέρο η ψυχή μου

χέρι αμέσως του απλώνω σπλαχνικό

‘Ω παιδάκι μου, να μη δεις ποτέ κακό!’

Κι ευθύς νιώθω στην ψυχή μου καλοσύνη,

μια χαρά, μιαν ευτυχία να χυθεί,

σαν να είχε παράθυρο ανοιχθεί,

σαν να φάνηκε ολόφωτη εκείνη!

Παντοδύναμη νεράιδα ελεημοσύνη!

Κι απ’ τον έρωτα ωραιότερη πολύ,

κι όποιον παίρνει ό,τι χαρίζεις, κι όποιον δίνει,

ευτυχίζεις και τους δυό, μ’ ένα φιλί!

       Με το ποίημά του αυτό, ο μεγάλος μας ποιητής Κωστής Παλαμάς (1859-1943), περιγράφει τη χαρά της προσφοράς, για όποιον προσφέρει βοήθεια, όπως μπορεί.

       Όταν όμως λέμε βοήθεια, δεν εννοούμε οπωσδήποτε υλική βοήθεια, αλλά κυρίως ηθική, σε κάποιον που είναι απελπισμένος για κάτι σοβαρό που του συμβαίνει και δεν έχει το θάρρος και τη δύναμη να σκεφτεί με ποιο τρόπο μπορεί να το ξεπεράσει.

       Θα είναι μεγάλη προσφορά, όταν κάποιος που πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνάμεις του, τον πλησιάζει και με αγάπη τον συμβουλεύει, του δίνει θάρρος και με αναφορές σε παρόμοια περιστατικά που συμβαίνουν στη ζωή μας, τον κάνει να ελπίζει ότι όλα μπορούν να αλλάξουν και ό,τι ως εκείνη τη στιγμή φαίνεται ανέλπιστο, με την προσωπική του παρέμβαση, μπορεί να πραγματοποιηθεί.

       Έχοντας, λοιπόν, βελτιώσει τον εαυτό μας, αισθάνονται χαρά και όσοι έχουν σχέση μαζί μας. Αν, μάλιστα, κάποιος απ’ αυτούς διαπιστώσει ότι κι αυτός πρέπει να γίνει καλύτερος απ’ ό,τι είναι, θα μας έχει για παράδειγμα και η σχέση μας – μέσα από τον αμοιβαίο σεβασμό – θα γίνει πιο αληθινή και πιο δυνατή.

       Τέλος, όταν έχουμε αγάπη μέσα μας για όλους, και όχι μίσος και υποψίες,  θα νιώσουμε να μας περιβάλλει η ευτυχία, η οποία βρίσκεται και στα πιο απλά πράγματα. Όταν π.χ. κάποιος δεχθεί στο σπίτι του ένα φιλικό πρόσωπο ή συναντηθεί μαζί του κάπου έξω και πιούνε ένα καφέ ή ένα ποτήρι κρασί, κουβεντιάζοντας ευχάριστα, θα απολαμβάνουν τη συντροφιά τους και θα νιώθουν ανακούφιση, χαλάρωση και γαλήνη. Γιατί, όταν ενεργούμε χαρούμενα, νιώθουμε χαρούμενοι και η χαρά δεν μας αφήνει να συλλογιζόμαστε, και να μελαγχολούμε για ‘κείνα που μας λείπουν, αλλά μας κάνει να είμαστε ευχαριστημένοι με ‘κείνα που έχουμε. Η αισιοδοξία είναι το οξυγόνο της ζωής.

Επίλογος

Η Ψυχολογία συμβουλεύει:

‘Μετρήστε τα αγαθά σας, όχι τα βάσανά σας’

Έφη Λιάγκουρα

Καθηγήτρια