Η Κοινωνική Ευρώπη σε φόντο prussian blue

Θεόδωρος Κουτρούκης*

Η Κοινωνική Ευρώπη σε φόντο prussian blue

Ορισμένες από τις κύριες διαφορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) σε σχέση με τις άλλες μεγάλες οικονομικές δυνάμεις ήταν η έμφαση που δινόταν στη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους πολίτες, ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων και η διατήρηση ενός ισχυρού πυλώνα κοινωνικής διαστασης.

Επομένως η ένταξη των ενδιαφερόμενων χωρών στην ευρωπαϊκή οικογένεια σήμαινε ταυτόχρονα και την αποδοχή ενός minimum ρυθμίσεων κοινωνικής προστασίας, ως κοινοτικό κεκτημένο ή ως στρατηγικό στόχο.

Τα δεδομένο αυτό άρχισε να κλονίζεται μετά την γοργή επέλαση της παγκοσμιοποίησης από τις αρχές του 21^ου αιώνα. Πράγματι, οι  περισσότερες από τις χώρες που εισήλθαν στην Ε.Ε. μετά το 2000 δε διέθεταν το δυτικοευρωπαικό κεκτημένο κοινωνικής πολιτικής. Το πρωταρχικό κίνητρο για τη συμμετοχη αυτων των χωρών στην Ε.Ε. ήταν η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, η πρόσβαση των πολιτων τους στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και η απόκτηση πολυποίκιλων συγκριτικών πλεονεκτημάτων στο διεθνή στίβο του ανταγωνισμού. 

Από την άλλη πλευρά οι εξωτερικές πιέσεις των ανταγωνιστριών της Ε.Ε. χωρών για μείωση του κόστους παραγωγής -μέρος του οποίου είναι το αμεσο και εμμεσο κοστος εργασίας- είναι πλέον ασφυκτικές. Η Ε.Ε. δεν έχει πλέον την ίδια «πολυτέλεια» -όπως πριν από μερικές δεκαετίες- να απολαμβάνει ένα υψηλο επίπεδο έμμεσου μισθολογικου κόστους, το οποίο θα αντισταθμίζει με την υψηλή παραγωγικότητα που της χαρίζει η τεχνολογία, στην οποία διέθετε συγκριτική υπεροχή. Η ανάδυση των χωρών BRIC, ως ισχυρών παικτών στη διεθνή οικονομική σκακιέρα, ενεργοποιεί  αφόρητες πιέσεις ανταγωνισμού στις ευρωπαϊκές οικονομίες.   

Σε αυτά τα δεδομένα φαίνεται πώς ο κοινός στόχος της Κοινωνικής Ευρώπης για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε. εγκαταλείπεται σιωπηλά.

Οι επιταγές για τη δημοσιονομική εξυγίανση των χωρών PIGS καθιστούν την διατήρηση μιας αξιοπρεπούς κοινωνικής πολιτικής σε αυτές τις χώρες όνειρο απατηλό.   

Οι υιοθετούμενες πολιτικές για την πιο αποτελεσματική διαχείριση του δυσθεώρητου δημόσιου χρέους στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου οδηγούν σε ταχύρυθμη εξάρθρωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας, την ανεξέλεγκτη ευελιξία της αγοράς εργασίας, τη δραστική συμπίεση των εργασιακών δικαιωμάτων, την αποδόμηση του συστήματος κοινωνικής εταιρικότητας, την δραστική απίσχνανση του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων και την εφιαλτικη απαξίωση του εργατικού δικαίου, ως αμυντικού μηχανισμού της μισθωτής εργασίας.

Με δεδομένη την σχεδόν τετελεσμένη αγγλοσαξονοποίηση των εργασιακών σχέσεων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η κοινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαινεται πως πλέον θα είναι εφικτή μόνο σε ένα μικρό «ομόκεντρο κύκλο» χωρών με επίκεντρο το Βερολίνο (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία Εσθονία, Λουξεμβούργο).

Το ξεθωριασμένο πλέον όραμα της Κοινωνικής Ευρώπης φαίνεται πλέον ότι θα αποτυπωθεί μόνο σε φόντο prussian blue.

* Επικ, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου