Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΟYΠΟΛΕΩΝ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΕΖΗΣΑΝ ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥΣ
μεταξύ αυτών στη Λάρισα και στο γειτονικό μας Βόλο.
Από τεσσάρων χρόνων, ορφανά είτε και από δύο γονείς ή από έναν, μάνα τους γνώρισαν τις γυναίκες του προσωπικού των «Παιδουπόλεων» και αδέλφια τους ήταν τα υπόλοιπα παιδιά του ιδρύματος που ζούσαν μαζί τους.
Οι εμπειρίες αυτών των παιδιών ποικίλλουν, ανάλογα με τη ζωή που βίωσαν στις παιδουπόλεις και σήμερα ενήλικοι πια σε μια διαφορετική εποχή από αυτή που βίωσαν, εξακολουθούν να κρατούν τις αναμνήσεις τους βαθιά χαραγμένες στη μνήμη τους, σαν όλα να έγιναν χθες!
Οι εικόνες των παιδικών και εφηβικών τους χρόνων, είναι ακόμη ζωντανές μπροστά στα μάτια τους και τους ακολουθούν σε κάθε τους δράση σε κάθε τους βήμα που κάνουν μπροστά.
Όπως ξαφνικά βρέθηκαν σε αυτά τα ιδρύματα έτσι ξαφνικά και χάθηκαν στη δίνη των χρόνων. Έχασαν φίλους, αγαπημένα πρόσωπα, αδέλφια που μοιράστηκαν πολλά...
Η ανάγκη να συναντηθούν ξανά, ενήλικοι πια σήμερα με οικογένειες, ήταν έντονη. Η ανάγκη να μοιρασθούν τις αναμνήσεις με αυτούς που τις έζησαν, ήταν μεγάλη και έτσι κάποιοι τόλμησαν να κάνουν το πρώτο βήμα, για να τους ακολουθήσουν στη συνέχεια, στο δρόμο μιας επανασύνδεσης, χιλιάδες άτομα, από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, που έζησαν στις Παιδουπόλεις της Φρειδερίκης.
Η αρχή έγινε στο Βόλο. Συγκεντρώθηκαν οι πρώτοι και δημιούργησαν το
«Σύλλογο Αποφοίτων Παιδουπόλεων», το Νοέμβρη του 2007, μετά από μια Πανελλαδική συνάντηση παλαιών τροφίμων των Παιδουπόλεων όλης της Ελλάδας, που οργάνωσαν τον Αύγουστο του ιδίου έτους.
Για έδρα του συλλόγου επιλέχθηκε η πόλη του Βόλου, για δυο λόγους. Πρώτος είναι ότι η Παιδούπολη του Βόλου είναι στο κεντρικότερο σημείο του ιστού των Παιδουπόλεων ανά την Ελλάδα και εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι ότι οι εμπνευστές της προσπάθειας αυτής είναι κάτοικοι Βόλου.
Για την ίδρυσή του οι ίδιοι αναφέρουν: «Σκοπός της ίδρυσης του συλλόγου μας είναι η επικοινωνία, η αναζήτηση παλαιών φίλων. Η ζωή μας στις Παιδουπόλεις, ακριβώς επειδή δένεται με τα πιο τρυφερά και ανέμελα χρόνια μας, με την απόκτηση των πρώτων φίλων και την αδελφική συμβίωση, αποτελεί για όλους εμάς σημείο αναφοράς και γλυκιά νοσταλγία του σήμερα. Στο σύλλογο θα μπορούν να εγγράφονται οι απόφοιτοι από όλες τις Παιδουπόλεις της Ελλάδας οποιασδήποτε χρονολογίας αποφοίτησης, καθώς επίσης και οι υπάλληλοι σ’ αυτές ανεξαρτήτως ειδικότητας».
Οι συναντήσεις τους είναι σαν ένα γιορτινό πανηγύρι και η συγκίνηση κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα.
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΤΩΝ ΠΑΙΔΟΥΠΟΛΕΩΝ
Μόλις συναντήθηκε η πρώτη παρέα αποφοίτων, ξεκίνησε και η δράση αναζήτησης των υπολοίπων. Πορευόταν στο άγνωστο και δεν ήξεραν τελικά αν το εγχείρημά τους θα πετύχει. Αναζήτησαν καταλόγους και ονόματα και ξεκίνησαν τις πρώτες έρευνες. Ερχόταν στο μυαλό τους διάφορα πρόσωπα παιδιών που έζησαν μαζί τους και σιγά - σιγά τα ανακάλυπταν και τους ενημέρωναν για το μεγάλο εγχείρημα.
Αναζητήθηκαν και καθιερώθηκαν σύγχρονοι τρόποι επικοινωνίας και για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκε και εγκαταστάθηκε ιστοσελίδα στο διαδίκτυο www.paidopolis.gr, η οποία ήδη συγκεντρώνει πάρα πολλές επισκέψεις.
Στην πρώτη συνάντησή τους, που έγινε το 1999, βρέθηκαν περίπου πενήντα άτομα, όλοι παλιοί τρόφιμοι των παιδουπόλεων. Το 2007 η συνάντηση αριθμούσε περί τα 300 άτομα και σήμερα 1.500 τρόφιμοι από την Ελλάδα και στο εξωτερικό έχουν έρθει σε επαφή με το Σύλλογο, μας είπε ο γ. γραμματέας του Συλλόγου κ. Νικόλαος Τσούκας, επισημαίνοντας ότι με πρωτοβουλία της κ. Κλεοπάτρας Τσακίρη – Χατζηαγγέλου (παλιάς τροφίμου και αργότερα υπαλλήλου της Παιδούπολης Αγριάς) έγινε μια συντονισμένη προσπάθεια να οργανωθούν οι κατά καιρούς διατελέσαντες τρόφιμοι της Παιδούπολης.
Όσο αφορά στον σκοπό ίδρυσή του, σύμφωνα και με το καταστατικό του, αναφέρεται: «Η μεταξύ των μελών σύσφιγξη των σχέσεων, που είχαν καλλιεργηθεί κατά την παραμονή στα προαναφερόμενα ιδρύματα.
Η διευκόλυνση της μεταξύ μας επικοινωνίας με κάθε τρόπο και η οργάνωση κοινών σε όλους τους αποφοίτους συναντήσεων.
Η αλληλο-πληροφόρηση για θέματα που αφορούν στη ζωή μας κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η συγκέντρωση και διατήρηση αρχειακού υλικού.
Η φροντίδα για τη συγκέντρωση και φύλαξη των Αρχείων Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και η με κάθε μορφή περιφρούρηση της χρήσης τους. Η εκπροσώπηση σε φορείς που δραστηριοποιούνται στην Κοινωνική Πρόνοια και Αλληλεγγύη, πρωτίστως στην Παιδική Προστασία.
Η ενίσχυση του έργου τους με κάθε μέσο, ώστε οι παρεχόμενες
προς τους ανήλικους ή ενήλικες πολίτες υπηρεσίες να
καλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες τους.
Η με κάθε τρόπο ενίσχυση παιδιών που βρίσκονται στη φροντίδα του Κράτους, σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο και η διαρκής υποστήριξη της εφαρμογής των δικαιωμάτων τους.
Η ανάδειξη του έργου των Παιδουπόλεων και η αντικειμενική παρουσίαση του θεσμού μέσα από προσωπικές μαρτυρίες, έρευνες και αξιοποίηση αρχειακού υλικού. Η συμμετοχή εξουσιοδοτημένου μέλους σε έρευνες ιστορικού, κοινωνιολογικού κ.λπ. περιεχομένου.
Η δραστηριοποίηση για διατήρηση και αξιοποίηση των κτιριακών υποδομών των Παιδουπόλεων προς όφελος των πολιτών των τοπικών κοινωνιών λαμβανομένων υπόψη των σύγχρονων κοινωνικών –κατά προτεραιότητα- αναγκών. Η αλληλο-υποστήριξη των μελών σε σύγχρονες ανάγκες τους, όπου αυτό είναι εφικτό».
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ...
Για την ίδρυση των Παιδουπόλων στη χώρα μας ο κ. Τσούκας μας είπε: «Η κατάσταση της ελληνικής υπαίθρου μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν εκρηκτική, επιδεινώθηκε δε ακόμη περισσότερο εξ αιτίας του επακολουθήσαντος εμφυλίου πολέμου.
Οδυνηρές ήταν οι επιπτώσεις, κυρίως σε βάρος των παιδιών, που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια και μετά από αυτές τις έκρυθμες καταστάσεις. Κρίθηκε έτσι επιβεβλημένο η δημιουργία «εστιών» για την προστασία όσων Ελληνόπουλων είχαν ανάγκη. Κάτω από αυτή τη διαμορφωμένη κατάσταση ιδρύθηκαν οι Παιδουπόλεις από τη Βασίλισσα Φρειδερίκη το 1947 προκειμένου, να δώσουν στέγη, τροφή και εκπαίδευση στα παιδιά του εμφυλίου, που έχασαν τους γονείς του ή και έναν εκ των δύο. Εκείνον τον χρόνο ξεκίνησαν τη λειτουργία τους 52 Παιδουπόλεις σε όλους σχεδόν τους νομούς της χώρας και στεγάστηκαν σε πρόχειρες εγκαταστάσεις, κάτι σαν κατασκηνώσεις.
Μετά τα πρώτα δύσκολα χρόνια και εφόσον η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται περί το 1950, ο θεσμός οριστικοποιήθηκε, οι σκοποί τροποποιήθηκαν, οι εγκαταστάσεις βελτιώθηκαν και ο αριθμός των ιδρυμάτων περιορίστηκε στα εννέα, έξι για στέγαση αγοριών και τρία θηλέων.
Τα αγόρια μπορούσαν να στεγαστούν στην Παιδούπολη «Αγία Σοφία» στην Αγριά Βόλου, οι πρώτες πρόχειρες εγκαταστάσεις βρίσκονταν εκεί όπου σήμερα είναι η Κλινική «Ασκληπιείον», στον Άγιο Ανδρέα Αττικής, Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, Ρόδο, Βέροια και στον Ζηρό Φιλιππιάδας στην Ήπειρο. Τα κορίτσια στη Λάρισα, στην Καβάλα και στα Ιωάννινα».
Για την Παιδούπολη της Αγριάς όπου μεγάλωσε ο κ. Τσούκας αναφέρει: «Χιλιάδες τρόφιμοι (έτσι αναφέρονταν τα παιδιά που στεγάζονταν στις εγκαταστάσεις της και ουδεμία σχέση δεν έχει η λέξη με ανάλογες άλλων ιδρυμάτων), από όλα τα μέρη της Ελλάδας φιλοξενήθηκαν στην Παιδούπολη, φοίτησαν στα Σχολεία του Βόλου ή έμαθαν διάφορες τέχνες, αποτέλεσαν για δεκαετίες θερμοκήπιο καλλιέργειας ορθού τρόπου συμπεριφοράς, αγωγής και μάθησης. Μ’ όλα ταύτα η ιστορία του ιδρύματος αυτού, πέρα από τις αναμνήσεις των κατά καιρούς τροφίμων του, δεν είναι γνωστή και μάλιστα κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του. Η λειτουργία του αναφέρεται μόνο στα αρχεία του, αν και αποτέλεσε λίκνο ανατροφής μερικών εκ των πλέον καλλιεργημένων και καταξιωμένων πολιτών.
Οι νέες σύγχρονες, ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα, εγκαταστάσεις, μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν άψογα και πολύ λειτουργικά. Τα πρώτα παιδιά εγκαταστάθηκαν εκεί στο τέλος του 1958 και τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Φεβρουαρίου 1959. Ήταν διασκορπισμένες μέσα σ’ έναν απέραντο ελαιώνα και περιελάμβαναν: Οκτώ κτίρια – κοιτώνες με τέσσερα δωμάτια των οκτώ κρεβατιών, άνετους χώρους υγιεινής, λειτουργικούς αποθηκευτικούς χώρους και μια ανάλογη με τον αριθμό των στεγαζόμενων παιδιών αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Στον περιβάλλοντα χώρο του κάθε κτιρίου υπήρχαν ανθόκηποι τους οποίους φρόντιζαν μόνα τους τα παιδιά. Ένα μεγάλο, ενιαίο κτιριακό συγκρότημα όπου στεγάζονταν τα μαγειρεία, η τραπεζαρία (χωριστά των τροφίμων και του προσωπικού), μεγάλη αίθουσα ψυχαγωγίας με σκηνή για θεατρικές παραστάσεις, αποθήκες τροφίμων, ραφείο και πλυντήρια καθώς και γραφεία διαχείρισης και διοίκησης. Ακόμη έναν μεγάλο κοιτώνα για το προσωπικό. Πλήρως εξοπλισμένο αναρρωτήριο, χώρους άθλησης και αναψυχής και εξαθέσιο Δημοτικό σχολείο.
Στην Παιδούπολη της Αγριάς οι ηλικίες των παιδιών ξεκινούσαν από τα 7 χρόνια και έφταναν ως τα 18. Είχαν δε τη δυνατότητα να φοιτήσουν από την πρώτη τάξη του Δημοτικού μέχρι την αποφοίτησή τους από το τότε εξατάξιο Γυμνάσιο.
Η πρόοδος που έδειχναν τα παιδιά από τα θρανία του Δημοτικού είχε μεγάλη σημασία για την περαιτέρω εξέλιξή τους στις σπουδές. Έτσι για να εγγραφεί ένας απόφοιτος του Δημοτικού στο Γυμνάσιο έπρεπε να έχει απολυτήριο με βαθμό 10 ή 9.
Τα υπόλοιπα παιδιά ή εγγράφονταν στις Τεχνικές Επαγγελματικές Σχολές του Επιμελητηρίου, που λειτουργούσαν τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70 στον Βόλο, ή πλαισίωναν διάφορα συνεργεία που λειτουργούσαν μέσα στην Παιδόπολη και για μάθουν την τέχνη αλλά και για να φροντίζουν τη συντήρηση των κτιριακών εγκαταστάσεων κοντά σε αξιόλογους τεχνίτες (ηλεκτρολόγους, ξυλουργούς, ελαιοχρωματιστές, υποδηματοποιούς, αγγειοπλάστες κ.ά.).
Για όλα τα παιδιά του Γυμνασίου (ήταν εγγεγραμμένα σε διάφορα σχολεία στον Βόλο και μεταφέρονταν από και προς ομαδικά) υπήρχε πλήρης υποστήριξη με βοηθητικά βιβλία, ξένες γλώσσες και συμπληρωματική διδασκαλία που προσφέρονταν από αξιόλογους καθηγητές του Βόλου, που έρχονταν κάθε ημέρα στην Παιδούπολη.
Το ίδρυμα φρόντιζε για την πορεία των παιδιών και μετά την έξοδό τους από αυτό. Έτσι για όσους επιτύγχαναν στα Α.Ε. Ι. υπήρχε μια θέση σε Φοιτητική Εστία και σε όσους γνώριζαν τέχνες ή αποφοίτησαν από τεχνικές σχολές, γινόταν προσπάθεια εξεύρεσης εργασίας.
Υπήρξε πρόνοια και έντονο ενδιαφέρον για την εκγύμναση των παιδιών, ακόμη και ένταξή τους σε αθλητικά σωματεία του Βόλου για ικανούς αθλητές όλων των σπορ.
Ο τομέας του πολιτισμού επίσης ήταν προτεραιότητα για τη συγκρότηση της προσωπικότητας των παιδιών.
Για μια εικοσαετία (1960 – 1980) οι τρόφιμοι της Παιδούπολης ήταν σημείο αναφοράς για την πόλη του Βόλου. Εκ των καλυτέρων μαθητών στα σχολεία της πόλης. Πρωταθλητές στον κλασικό αθλητισμό, στο ποδόσφαιρο, στο μπάσκετ, στα θαλάσσια σπορ.
Πρωτεργάτης αυτής της επιτυχίας ήταν ένας άνθρωπος η αρχηγός στην Παιδόπολη στη δεκαετία του ΄60, Μάγδα Τσαβίδου.
Σε πολύ νεαρή ηλικία το 1960 βρέθηκε να διευθύνει έναν πολύπλοκο χώρο, μάλλον ανδροκρατούμενο, που απαιτούσε ειδικά προσόντα, δυναμικότητα, γνώσεις και ευαισθησία. Ήταν η κυρίαρχη προσωπικότητα που «έστησε» την Παιδόπολη.
Αυτή η μεγάλη δραστηριότητα διακόπηκε με την επιβολή της επτάχρονη δικτατορίας με μετάθεση της αρχηγού και τοποθέτηση απόστρατων Στρατιωτικών.
Στα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση η λειτουργία του ιδρύματος άρχισε να φθίνει χρόνο με το χρόνο. Οι συνθήκες της ζωής διαφοροποιήθηκαν αισθητά και έτσι ανάλογα ιδρύματα περιήλθαν σε κατάσταση αναζήτησης ταυτότητας. Έφτασε στα τελευταία χρόνια της λειτουργίας του να φιλοξενεί παιδιά από οικονομικούς μετανάστες, ώσπου το έτος 2004 διέκοψε οριστικά τη λειτουργία του. Σήμερα η Παιδούπολη Αγριάς στεγάζει το ειδικό σχολείο της Αγριάς, το ΕΛΕΠΑΠ και πολιτικούς πρόσφυγες».
ΜΙΑ ΣΤΕΓΗ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Στο πλαίσιο της προσπάθειας του Συλλόγου να διατηρηθεί η μνήμη αυτού του σημαντικού κομματιού της ιστορίας της χώρας μας, στοχεύει να δημιουργήσει μια στέγη που θα φιλοξενήσει όλα αυτά τα στοιχεία που τη μαρτυρούν.
Συγκεκριμένα ένα κτίσμα από την παλιά Παιδούπολη της Αγριάς προβλέπεται να γίνει η στέγη του Συλλόγου και η στέγη της ιστορίας των Παιδουπόλεων.
«Θα δημιουργηθεί ένας «Χώρος ενθύμησης» με φωτογραφικό και άλλο υλικό από τα χρόνια της προσφοράς της Παιδούπολης «Αγία Σοφία», ανέφερε ο κ. Τσούκας, ο οποίος πρόσφατα με αντιπροσωπεία του Συλλόγου, επισκέφθηκαν για αυτό το λόγο τον διοικητή της 5ης ΥΠΕ, κ. Χαρμάνη και πήραν το πράσινο φως.
Μάλιστα όπως τόνισε ο κ. Τσούκας, βρήκαν ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση από τον κ. Χαρμάνη, ο οποίος έδωσε εντολή να κινηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες προκειμένου να βρεθεί μια νομική φόρμουλα να παραχωρηθεί στον Σύλλογο κτίσμα της Παιδούπολης, ενώ παράλληλα έδωσε εντολή να συνταχθεί μελέτη αποκατάστασης του χώρου αυτού.
ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΠΑΙΔΟΥΠΟΛΕΙΣ
Οι Παιδουπόλεις ιδρύθηκαν το 1947, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του 1950 ο αριθμός των παιδιών ανέρχεται στις 18.000, η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη εκτιμά τον αριθμό των παιδιών στις Παιδουπόλεις σε περίπου 25.000.
Αναφέρονται οι εξής Παιδουπόλεις, στις περισσότερες εκ των οποίων είχε δοθεί όνομα Αγίου:
Παιδούπολη (ίδρυση Ιούλιος 1947), Αγίας Ειρήνης Θεσσαλονίκης
Παιδούπολη Άγιος Γεώργιος Καβάλας (εγκαίνια 4 Οκτωβρίου 1947)
Παιδούπολη Αγία Βαρβάρα Γλυφάδας (Μάιος 1949), μετέπειτα (1951) μετακινήθηκε στη Νέα Σμύρνη, στο Ιωσηφόγλειο
Παιδούπολη Αγίου Δημητρίου Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης (-2001)
Παιδούπολη Αγία Σοφία Αγριάς Βόλου
Παιδούπολη Απόστολος Παύλος Λάρισας
Παιδούπολη Άγιος Αλέξανδρος Φιλιππιάδας Ζηρού
Παιδούπολη Βέροιας Καλή Παναγιά (Δεκ. 1950-1986)
Παιδούπολη Λαμίας (Στυλίδα)
Παιδούπολη Αγία Ελένη, Ιωαννίνων
Παιδούπολη Ρόδου, η Θεοτόκος
Παιδούπολις του Σωτήρος, Αγρινίου
Παιδούπολη Κονίτσης
Παιδούπολη Σύρου
Και η Παιδούπολη στην Κέρκυρα, στο Αχίλλειο.
Αρχικά οι Παιδουπόλεις λειτουργούσαν υπό την επίβλεψη του Βασιλικού Ιδρύματος Πρόνοιας. Μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, οι περισσότερες από τις 52 περίπου παιδουπόλεις έκλεισαν και έμειναν σε λειτουργία 14. Το 1970, το Ίδρυμα μετονομάστηκε σε Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας (Ε.Ο.Π.) (ΦΕΚ 125/2.6.1970) και οι Παιδουπόλεις συνέχισαν να λειτουργούν υπό την επίβλεψή του. Σήμερα οι Παιδουπόλεις φιλοξενούν διάφορες υπηρεσίες.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου