6+1 θέσεις για το Προσφυγικό Ζήτημα

Δημοσιεύτηκε sto Unblock.gr 

Θεόδωρος Κουτρούκης Επικ. Καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

1. Οι πρόσφυγες εισρέουν, προφανώς, απρόσκλητοι στη χώρα μας. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι εχθροί μας. Είναι άνθρωποι που οι σάλπιγγες του πολέμου τους ώθησαν να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή σε πιο φιλόξενες και ειρηνικές περιοχές. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν καμία απολύτως διάθεση να παραμείνουν στην Ελλάδα της Ύφεσης και της ανθρωπιστικής κρίσης. Στη Βόρεια Ευρώπη οδηγεί το κουρασμένο βήμα τους, εκείνες τις χώρες θέλουν να προσπελάσουν.

1.    2. Οι πρόσφυγες πράγματι εισέρχονται παράτυπα στη χώρα. Όπως παράτυπα εισήλθαν κυνηγημένοι από ένοπλους Τούρκους -την δεκαετία 1914-24- εκατοντάδες Αρμένιοι. Όπως, επίσης, παράτυπα διέφυγαν χιλιάδες Έλληνες στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ζητώντας πολιτικό άσυλο ως ηττημένοι του Εμφυλίου Πολέμου. Για να μην αναφερθούμε, βεβαίως, στο πολυθρύλητο νόμο «περί διαβατηρίων» που επινόησε η κυβέρνηση των Αθηνών το 1922 λίγο πριν την Μεγάλη Φωτιά της Σμύρνης, με την οποία απαιτούνταν η κατοχή διαβατηρίου από τους ξεριζωμένους Μικρασιάτες πρόσφυγες προκειμένου να εισέρθουν στην μητέρα Πατρίδα. Επομένως, ασφαλώς και η έλευση τους στη χώρα δεν είναι νομότυπη, όμως εδώ δε μιλούμε για VIP τουρίστες που χρησιμοποιούν τα lounge διεθνών αεροδρομίων, αλλά για κυνηγημένους ανθρώπους που στα αυτιά τους ακόμη ηχεί η κλαγγή των όπλων.

3. Οι πολίτες ορισμένων περιοχών μερικές φορές διαμαρτύρονται θεωρώντας ότι οι καταυλισμοί των προσφύγων θα επιτείνουν τις ούτως ή άλλως επιβαρυμένες λόγω της κρίσης κοινωνικές ανάγκες του τόπου τους. Αυτό όμως απέχει πολύ από το να δικαιολογούνται επιχειρήματα μισαλλοδοξίας ή ξενοφοβίας. Καμιά τεκμηριωμένη απόδειξη δεν υπάρχει ότι οι πρόσφυγες θα είναι εγκληματίες περισσότερο από άλλες φυλές. Όπως ποτέ δεν αποδείχτηκε η διαβολική κατηγορία εναντίον των Εβραίων ότι τάχα κυκλοφορούν τις νύχτες κλέβοντας παιδιά, ώστε να τους απομυζήσουν το αίμα, που εξυφάνθηκε κατά το Μεσοπόλεμο από την προπαγανδιστική μηχανή του Γ’ Ράϊχ για να εξοικειωθεί η κοινή γνώμη με την επερχόμενη ναζιστική θηριωδία. Σε δημοκρατικές και φιλελεύθερες κοινωνίες δικαίου κανένας δεν χαρακτηρίζεται εκ προδιάθεσης ένοχος για το χρώμα της επιδερμίδας, τη θρησκεία ή τη φυλή στην οποία ανήκει. Δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται εκ των προτέρων ένοχος ακόμη κι αν έχει χαραγμένα ναζιστικά σύμβολά στο δέρμα του. Στις δυτικές δημοκρατίες η ενοχή αποδεικνύεται μόνο με την τέλεση του αδικήματος και, τότε, κάλλιστα, επιλαμβάνεται η δικαιοσύνη.

4. Προφανώς θα θυμάστε ότι -όπως σήμερα διαμαρτύρονται για τους πρόσφυγες- ομάδες πολιτών διαμαρτύρονταν και παλιότερα σε άλλες περιοχές για την προοπτική εγκατάστασης ξενώνων φιλοξενίας Ψυχιατρικών Νοσοκομείων αλλά και για πολλές άλλες κοινωνικές καινοτομίες. Ο φόβος μπροστά στο διαφορετικό είναι σε ένα βαθμό κατανοητός. Δράσεις συμφιλίωσης των προσφυγικών πληθυσμών με τις τοπικές κοινωνίες είναι απαραίτητες για τη συμφιλίωση των πολιτών με τους νεοφερμένους.

5. Οι αυτοδιοικητικές αρχές της χώρας εξυπηρετώντας ευδιάκριτες ή μη σκοπιμότητες διεκδικούν και δικαίως -βλέποντας όμως τη μικρή εικόνα- να επηρεάσουν τις αποφάσεις για τους χώρους εγκατάστασης των προσφύγων. Αυτό είναι θεμιτό στο επίπεδο της γνωμοδότησης, εφόσον προτείνονται βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις δίκαιης κατανομής και εφικτής φύλαξης. Σε κάθε περίπτωση όμως το προσφυγικό ζήτημα είναι ένα πολύ σοβαρό εθνικό θέμα που απαιτεί χειρουργικούς διπλωματικούς χειρισμούς και το συντονισμό όλων των διαθέσιμων δυνάμεων της πατρίδας. Η συνολική διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος, στον οποίον εντάσσονται πλέον οργανισμοί και φορείς όπως το ΝΑΤΟ, η FRONTEX, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ΟΗΕ, ο Ερυθρός Σταυρός κ.λπ. δεν μπορεί να αφεθεί σε μεμονωμένους δημάρχους που ούτε τη γνώση, ούτε την πείρα έχουν για τη διαχείριση τέτοιων θεμάτων. Διαχειριστής μπορεί να είναι μόνο η Κυβέρνηση (σε συγχρονισμό με την Ε.Ε.), που αντιλαμβάνεται τη συνολική εικόνα του θέματος και κανείς άλλος. Ασφαλώς η Κυβέρνηση θα κριθεί εν ευθέτω χρόνω για την πολιτική της.

6. Η διαχείριση των προσφυγικών ροών, ακόμη κι αν θα μπορούσε να γίνει πιο αποτελεσματική, είναι πολύ δύσκολο να αριστοποιηθεί. Ούτε οι εισροές είναι εύκολο να τεθούν υπό πλήρη έλεγχο λόγω του θαλάσσιου συνόρου με τη μικρασιατική γη, ούτε οι εκροές εξαρτώνται από μονομερή ελληνική πρωτοβουλία. Η επιστράτευση όλων των δυνατοτήτων συνοριακής φύλαξης και διπλωματίας είναι αναγκαίες για μια ρεαλιστική αποφόρτιση της χώρας μας, που έτυχε να βρίσκεται επάνω στους δρόμους των προσφύγων προς τον ευρωπαϊκό –κατά τους ίδιους- Παράδεισο. Σε κάθε περίπτωση η συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι αναπόδραστη, όσο τουλάχιστον η χώρα θέλει να ελπίζει ότι το μεγαλύτερο ίσως μέρος των προσφύγων θα κινηθεί προς άλλες χώρες. Παρά τα δικαιολογημένα παράπονα της χώρας μας για την έκταση της κοινοτικής αλληλεγγύης, ας μην ξεχνούμε ότι πίσω από τις αμφισβητήσεις του κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» και της -ανεπαρκούς έστω- ευρωπαϊκής συνδρομής στο προσφυγικό, δεν κρύβεται μόνο μια απογοήτευση για την αδυναμία της Ε.Ε. να συντονιστεί αποτελεσματικά στο Προσφυγικό Ζήτημα. Ενδέχεται να παραμονεύει και ο κίνδυνος της ανάδυσης πολιτικών δυνάμεων που φορώντας τη λεοντή του αμφισβητία της πολιτικής της Ε.Ε. στο προσφυγικό, θα αναζητήσουν μια νέα ευκαιρία να υπονομεύσουν τη θέση της χώρας στην μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Ας συλλογιστούμε, λοιπόν, προσεκτικά, τα σύγχρονα διακυβεύματα της εθνικής πολιτικής για το Προσφυγικό.

7. H χώρα μας το επόμενο διάστημα θα υποχρεωθεί να ζήσει με τη διέλευση ή/και με τη βραχυπρόθεσμη –τουλάχιστον- παραμονή των προσφύγων. Οι κραυγές διαμαρτυρίας που απλώς αρνούνται την πραγματικότητα δεν είναι απάντηση αλλά μέρος του προβλήματος. Η ενεργοποίηση όλων των δυνάμεων της ελληνικής κοινωνίας για την διαχείριση του ζητήματος με ανάλογες κυβερνητικές και αυτοδιοικητικές πολιτικές αλλά δράσεις εθελοντισμού, κοινωνικής πολιτικής, πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και εξάντληση της ανθρωπιστικής μας προδιάθεσης είναι μερικές από τις εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεις για την επαρκή διαχείριση ενός εξαιρετικά πολυσύνθετου ζητήματος, που δρασκέλισε το κατώφλι της χώρας μας και, πρέπει –καλώς η κακώς- να ζήσουμε με αυτό.